سرعت گیر (Bump) و سرعت کاه (Hump)
در این مقاله به بررسی یکی از ابزارهای کنترل سرعت که در نقاط مختلف دنیا از آن استفاده میشود پرداخته میشود. سرعت گیر و سرعت کاه در کشور ما نیز به طور گسترده مورد استفاده هستند, اما در نصب بسیاری از آنها استانداردهای جهانی در مورد مکان و نحوه مناسب نصب رعایت نشده که همین امر باعث کم اثر بودن این ابزار در کنترل سرعت وسایل نقلیه شده است. در این مقاله به بررسی تاریخچه, تفاوتها و شباهتهای این دو ابزار, وسعت استفاده, مزایا و معایب و نیز قواعد و استانداردهایی که باید برای نصب سرعتکاه ها در نظر گرفته شود پرداخته میشود. همچنین راه حلهایی برای رفع مشکلات این ابزار کنترل سرعت در کشور ارائه میدهد:
۱٫ تاریخچه
۲٫ تعاریف, تفاوتها و تشابهات
۳٫ وسعت کاربری
۴٫ مزایا و معایب
۵٫ ضوابط
۶٫ استانداردهای ساخت
۷٫ نتیجه گیری
۸٫ لینکهای مفید
۹٫ منابع و مآخذ
گزارشات متعددی در مورد اولین سرعتگیر وجود دارد که قدیمی ترین این گزارشات توسط New York Times و در تاریخ ۷ ژوئن سال ۱۹۰۶ منتشر شده است. طبق این گزارش اولین سرعتگیر دنیا در Chatham واقع در New Jersey نصب شده است. این سرعتگیر در نزدیکی محل عبور عابرین پیاده نصب شد و در حدود ۵ اینچ(۱۲ تا ۱۳ سانتیمتر) ارتفاع داشت. البته در آن زمان میانگین حداکثر سرعت اتومبیل ها ۳۰ mph(50kmph) بود. طبق گزارش انجمن مهندسین حمل ونقل(ITE), اولین سرعتگیر در اروپا در سال ۱۹۷۰و در شهر Delft هلند ساخته شد.
در واقع تفاوتهای اساسی و برخی تشابهات میان Bump و Hump وجود دارد که ارائه تعریف برای هر یک از این دو وسیله به آشکار شدن این تفاوتها و تشابهات کمک میکند.
سرعت گیر(Bump):
ابزاری برای کنترل سرعت وسایل نقلیه است. طبق استانداردهای موجود ارتفاع بلند ترین نقطه یک سرعت گیر باید ۳ تا ۴ اینچ(۷تا ۱۰cm), حداکثر طول آن ۱ فوت(۳۰cm) وعرض آن به اندازه عرض محل نصب باشد.
استفاده از Bump در اماکنی توصیه میشود که حداکثر سرعت وسایل نقلیه از ۵تا ۱۰ مایل(۱۵km) تجاوز نمیکند. پارکینگها یا مراکز خرید به عنوان بهترین اماکن برای نصب این وسیله میباشد. نصب این وسیله در اماکن و معابری که محل رفت و آمد عمومی هستند مناسب نیست و معمولا باعث ایجاد مشکل برای وسایل نقلیه میشود.
نمونه عکسهایی از Speed Bump :
سرعت کاه(Hump):
از این ابزار با نام سرعتگیر ملایم(Gentle Bump) نیز یاد میکنند. ارتفاع سرعت کاه به ۳تا ۴ اینچ(۷تا ۱۰cm) میرسد, عرض آن به اندازه عرض خیابان محل نصب است و طولی ما بین ۱۲تا ۱۴ فوت(۳٫۵تا ۴٫۲ متر) دارد. طول سرعت کاه ممکن است به ۲۲ فوت(۶٫۷ متر) نیز برسد, در چنین مواقعی به آن Speed Table نیز میگویند.
امروزه استفاده از سرعت کاه(نه سرعت گیر) در مناطق و معابر مسکونی و همچنین مناطقی که مسیر اصلی اتوبوس, آمبولانس و اتومبیلهای اورژانسی دیگر نیستند متداول است که سرعت عبور از آنها نباید از ۱۰ تا ۲۰ مایل(۱۵تا ۳۰km) تجاوز کند. بر خلاف Bump, Humpها معمولا به صورت سری چند تایی با فاصله معین در طول یک مسیر نصب شوند تا سرعت وسایل نقلیه قبل و بعد از هر Hump کنترل شود.
نمونه عکسهایی از سرعت کاه :
در مورد کاربرد این ابزار در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که نصب سرعتگیر(Bump) در کلیه معابر به غیر از پارکینگها مخالف قانون است ولی سرعتکاه(Hump) میتواند با رعایت شرایط و ضوابطی خاص نصب شود.
سرعتکاه در برخی شهرها مورد استفاده قرار میگیرد و در بعضی شهرهای دیگر نیز یا استفاده نمیشود(از دید شهرداری منع قانونی دارد) یا نصب آنها مستلزم رعایت قوانین و شرایطی است که محل نصب و خود سرعتکاه باید حائز این شرایط باشند. در همین مقاله شرایطی که محل نصب باید داشته باشد و همچنین مواردی که در ساخت و نصب خود سرعتکاه باید در نظر گرفته شوند آورده شده که مطالعه این موارد آشنایی کاملتری با استفاده اصولی از سرعتکاه ایجاد میکند.
این ابزار در برخی شهرهای آمریکا و انگلیس برای کنترل سرعت مورد استفاده قرار میگیرد اما مساله قابل توجه میزان استفاده از آنها در سطح شهر هاست. تحقیقات نشان میدهد سرعتکاه در مناطقی خاص مثل خیابانهایی که در آنها یک یا چند مدرسه وجود دارد, یا مناطق مسکونی که میزان جمعیت و میزان عبور و مرور وسایل نقلیه در حدی است که نیاز به وجود سرعتکاه را ایجاد میکند نصب میگردند. با مطالعه و بررسی موارد مربوط به شرایط محل نصب میتوان به این نتیجه رسید که حتی در شهرهایی که منع قانونی برای نصب سرعتکاه ندارند, فقط محلها و مناطق مخصوصی که طبیعتا تعدادشان هم زیاد نیست به این ابزار مجهز میشوند. سرعتکاه به صورت و حجمی که ما در کشور خود شاهد آن هستیم معمول و پر استفاده نیست.
در لینک زیر میتوان لیست برخی از معایب این ابزار را که توسط ارگانهای تحت تاثیر این امر در آمریکا و انگلیس تهیه و منتشر شده مشاهده کرد. بنابر این میتوان گفت علیرغم استفاده از سرعتکاه در این کشورها, مخالفتهایی منطقی نیز با این ابزار وجود دارد:
http://en.wikipedia.org/wiki/speed _bump#disadvantages
به طور کلی میتوان گفت مهمترین عیب وارده به سرعتکاه توسط اکثر مخالفین تاثیر مثبت این ابزار در کند کردن سرویس دهی ارگانهای سرویس رسان مثل آتش نشانی یا آمبولانس است, به شکلی که موارد متعددی از فوت در اثر دیر رسیدن آتش نشانی و یا آمبولانس بدلیل وجود موانع فیزیکی کنترل سرعت مثل سرعتکاه گزارش شده اند.
لینک زیر بخش سرعتکاه “انجمن رانندگان انگلیسی” را نشان میدهد که موارد متعدد بسیاری از معایب و مضرات سرعتکاه ها در آن به تفصیل توضیح داده شده است:
http://www.abd.org.uk/speed_humps.htm
موافقین سرعتکاه بر این عقیده اند که استاده از این وسیله اثری مثبت دارد و در حل مشکل سرعت زیاد رانندگان که در برخی مواقع باعث آسیب رسیدن به شهروندان میشود موثر است.
در کانادا استفاده از این ابزار متداول است. طبق گزارش شهرداری کینگستون برخی شهرهای کانادا که سرعتکاه با موفقیت در آنها نصب شده اند عبارتند از: تورنتو, اوتاوا, پیکرینگ, برنتفورد, شربروک, هالیفکس, فردریکتون, ونکوور, ویکتوریا, ادمونتون و وینپگپ. لینک زیر حاوی اطلاعات جامع و مفیدی در مورد سرعتکاه ها, انواع و نحوه درست نصب آنها است:
http://www.cityofkingston.ca/residents/transportation/streets/trafficcalming/speedhumps.asp
در لینک زیر مقاله ای از ITE Journal را مشاهده میکنید که در آن نتایج آمارگیری از نظرات مثبت و منفی ساکنین San Antonio به صورت درصدی آورده شده است.طبق این گزارش آماری تعداد موافقین این امر بیشتر از مخالفین آن است:
http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3734/is_199802/ai_n8789496
مزایا و معایب
– تخقیقات نشان داده این روش یکی از آسان ترین راه ها برای کنترل سرعت وسایل نقلیه است.
– نصب سرعتکاه در مناطق مسکونی امنیتی نسبی برای ساکنین و به خصوص کودکان فراهم میکند..
– «نصب آنها آسان و تقریبا ارزان است.
– طبق تحقیقات استفاده از سرعتکاه حجم ترافیک را به میزان۱۸% و حجم تصادفات را به میزان ۱۳% کاهش میدهد.
– از مکان نصب سرعتکاه میتوان به عنوان محلی مناسب و راحت برای عبور عابرین پیاده استفاده کرد.
– این ابزار در صورتی که طبق ظوابط ساخته شوند, باعث کاهش حجم ترافیک در معابر محلی و انتقال بخشی ازحجم آنها به معابر رده بالاتر یعنی معابر جمع و پخش کننده و شریانی میشوند.
معایب:
– سرعتکاه ها بدلیل مجبور کردن رانندگان به ترمزهای ناگهانی و امکان برخورد اتومبیل پشتی, در برخی مواقع معابر را برای اتومبیلها بیشتر خطرناک میکند تا امن.
– باعث ایجاد خسارت در وسایل نقلیه میشود.
– باعث تاخیر در سرویس دهی وسایل نقلیه اورژانسی مثل آمبولانس, آتش نشانی یا پلیس میشود. طبق تحقیقات این تاخیر ۳ تا ۵ ثانیه برای آتش نشانی و حدود ۱۰ ثانیه برای آمبولانس به ازای هر سرعتکاه میباشد. این مورد مهمترین عیب این ابزار دانسته میشود.
– اگر سرعتکاه به صورت سری نصب نشود رانندگانی که تمایل به راندن با سرعت بالا دارند پس از عبور از آن دوباره سرعت خود را افزایش میدهند.
– خطر جدی برای راکبین موتورسیکلت و دوچرخه به حساب می آید.
– از آنجایی که رانندگان تمایلی به عبور از سرعتکاه ندارند, بنابر این ممکن است حجم ترافیک به خیابانهای مسکونی مجاور که فاقد این ابزار هستند منتقل شود.
– کم کردن سرعت وسیله نقلیه و شتابگیری مجدد آن علاوه بر بالا بردن مصرف سوخت, آلودگی صوتی نیز ایجاد میکند.
– از دیگر معایب این ابزار افزایش میزان “ذرات آزبست” ناشی از ترمزهای وسایل نقلیه در محدوده پیرامون محل نصب آنها می باشد.
– این ابزار نمیتواند در کم کردن سرعت SUV ها اثر زیادی داشته باشد.
– نصب سرعتکاه بخش جدیدی را به وظایف شهرداری اضافه میکند که نگهداری و تعمیر این ابزار(به خصوص در مواقع بارش برف) است.
قبل از هر چیز ذکر این نکته ضروری است که اصولا نصب سرعت گیر و سرعت کاه به عنوان بخشی از طرح های موسوم به “آرام سازی ترافیک”(Traffic Calming) استفاده می شود که در کشور های توسعه یافته از این روش فقط در معابر محلی و یا در مقابل مدارس و مراکز آموزشی یا مراکز خاص مشابه استفاده می شود.
در ادامه به قوانین و مواردی که باید در هنگام نصب سرعتکاه در نظر گرفته شوند پرداخته میشود. بسیاری از این موارد در شهرهای پیشرفته دنیا به شرایط قانونی تبدیل شده که نصب سرعتکاه مستلزم احراز این شرایط است:
– فقط خیابانها و مناطق مسکونی محلی مناسب برای نصب این ابزار هستند.
– سرعتکاه تنها زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که ناکارآمدی و عملی نبودن ابزار دیگر کنترل سرعت(مثل تابلوها و علائم) مسجل شده باشد.
– نصب این ابزار تنها در خیابانهای مسکونی که روزانه کمتر از ۲۵۰۰ و بیشتر از ۱۰۰۰ وسیله نقلیه از آنها عبور میکنند مجاز است.
– نصب سرعتکاه در خیابانهایی که دارای یک Lane در هر جهت حرکت هستند و تابلوی محدودیت سرعت ۲۵mph(40km) دارند ممکن است. البته نوع تخت سرعتکاه که دارای طول بیشتر است میتواند در خیابانهایی با حداکثر سرعت مجاز ۳۲mph.(50km) نیز نصب شود.
– سرعت گیر و سرعت کاه نباید در معابر دارای شیب بیش از ۸% در صد نصب شود.
– سرعتکاه در خیابانی که به عنوان مسیر عبور کامیون/ کامیونت یا مسیر حمل ونقل عمومی شناخته میشود نصب نمیگردد.
– نصب سرعتکاه در خیابانهایی که مسیر اولیه و اصلی رفت وآمد وسایل نقلیه اورژانسی هستند و بنابر تشخیص متخصصین باعث تاخیر غیر قابل قبول در سرویس دهی این وسایل میشوند ممنوع است.
– نصب سرعتکاه در خیابانهایی که محل استقرار نیروهای پلیس, امداد, آتش نشانی و موارد اورژانسی دیگر هستند ممنوع است.
– بدلیل تامین امنیت, این ابزار در خیابانهایی که طبق تایید متخصصین از طول و عرض مناسب و دید کافی از فاصله دور برخوردار نباشد و همچنین دارای پیچ و خم زیاد و شیب نامناسب باشند نصب نمیشود.
– سرعتکاه ها برای نصب نیاز به موافقت کتبی ۱۰۰% صاحبین املاک(۱ رای به ازای هر مالک) و ۶۷% ساکنین(۱رای به ازای هر واحد مسکونی) خیابان محل نصب دارند.
– علائم هشدار دهنده که به راننده وجود سرعتکاه و همچنین سرعت عبور از آنها را اعلام کند باید در فاصله مناسب قبل از شروع یک سری سرعتکاه نصب شوند.
– سرعتکاه نباید در خیابانهای بن بست با طول کمتر از ۸۰۰فوت(۲۵متر) نصب شود.
– طول خیابان محل نصب باید حداقل ۱٫۴مایل(۲٫۲۵ کیلومتر) باشد.
در مواقعی که استفاده از سرعتکاه لازم است اما مشکلاتی نظیر اصلی بودن خیابان یا عبور و مرور مرتب وسایل نقلیه اورژانسی وجود داشته باشد, از ایزاری به نام Speed Cushion و در برخی مواقع از Speed Table استفاده میشود.
استانداردهای ساخت(بایدها و نبایدهای ساخت)
برای ساخت سرعتکاه استانداردهایی تعیین و ندوین شده تا کارایی این ابزار را به حداکثر و مشکلات حاصل از آن را به به حداقل برساند. در ادامه به بخشی از این استانداردها اشاره میشود:
– طبق استاندارد حداکثر ارتفاع هر سرعتکاه ۳تا ۴اینج(۷تا ۱۰سانتیمتر) و حاکثر طول آن۱۲تا ۱۴ فوت(۳٫۵تا ۴٫۲ متر) میباشد.
– سرعتکاه باید به صورت یک سری چند تایی با فاصله معین در طول یک مسیر نصب شود. فاصله بین هر سرعتگاه بسته به طول خیابان محل نصب میتواند بین ۲۰۰ تا ۶۰۰ فوت(۶تا ۱۸ متر) باشد.
– در ساخت آنها باید از آسفالت, سیمان یا مواد پلاستیکی استفاده شود. استفاده از پلاستیک به دلایل زیر متداول تر است:
۱٫ قبل از نهایی شدن محل نصب, نوع پلاستیکی را میتوان براحتی جا بجا کرد تا بهترین محل برای نصب پیدا شود.
۲٫ بر خلاف آسفالت و سیمان کمتر به تعویض و تعمیر نیاز پیدا میکند, در نتیجه کم هزینه تر است.
۳٫ در فصل بارش برف که سرعتکاه ها یکی از مشکلات برای عبور برفروب هستند, پروسه نصب آسان نوع پلاستیکی این امکان را فراهم می آورد که برداشته شوند و بعدا دوباره سر جای خود قرار بگیرند.
– بر روی هر سرعتکاه باید خطوط مخروطی شکل و با رنگی مشخس کشیده شود تا رویت آنها را از فاصله دور و در شب تسهیل بخشد.
– دو لینک زیر اندازه های استاندارد و شکل مناسب سرعتکاه و تابلویی که باید قبل از آن نصب شود را توسط شکل نشان میدهد:
www.hermosabch.org\departments\publicworks\plans.pdf
www.hermosabch.org\departments\publicworks\signs.pdf
با مطالعه موارد بالا براحتی میتوان نتیجه گرفت که در کشور ما نصب سرعتگیرها و سرعتکاه ها طبق استانداردهای جهانی صورت نمیگیرد. نصب این ابزار نه تنها در بسیاری اماکن و معابر ضرورتی ندارد بلکه گاها باعث ایجاد مشکل یرای شهروندان, ساکنین, شهرداری و همچنین سایر ارگانهای خدمت رسان میگردد. این در حالی است که حتی در شهرهای پیشرفته دنیا که این استاندردها رعایت میشوند, باز هم مخالفین زیادی در مقابل سرعتکیر و سرعتکاه وجود دارند.
نتیجه دیگر اینکه, غیر از محل و شرایط نصب, در کشور ما خود سرعتگیرها و سرعتکاه ها هم از لحاظ مواد تشکیل دهنده, ابعاد و… نیز به صورت استاندارد ساخته نمیشوند که این مساله در بسیاری موارد خود به تنهایی این ابزار را به ابزاری نا مفید تبدیل میکند.
بنظر میرسد مطالعات و بررسی های کارشناسی میتواند راه جدیدی را برای حل معظل سرعتگیر و سرعتکاه در کشورمان باز کند.
در لینک زیر مطالب جامع و در عین حال مختصری در مورد سرعتکاه آورده شده:
http://phoenix.gov/STREETS/speedhmp.html
لینک زیر بخش مربوط به سرعتکاه وب سایت انجمن مهندسین ترافیک(ITE)را نشان میدهد که به معرفی مختصراین ابزار و مسائل مربوط به آن میپردازد:
http://www.ite.org/traffic/hump.htm
مقاله ای تحت عنوان” A Study on Speed Humps” که به اختصار به بررسی و تعریف سرعتکاه, تکنولوژی ساخت, اهداف ساخت و بازخورد این ابزار در ایالت Iowa میپردازد:
http://www.ctre.iastate.edu/Research/roadhump
انستیتوی مطالعات حمل و نقل دانشگاه برکلی کالیفرنیا سری مقالاتی در مورد بررسی موارد مثبت و منفی مربوط به Hump و Bump در کتابخانه اینترنتی خود دارد که منبع برخی از این مقالات را میتوانید در لینک زیر مشاهده کنید:
http://www.techtransfer.berkeley.edu/newsletter/07-1/resources.php
فایل pdf زیر مقاله ای در مورد کاهش و کنترل سرعت, تحت عنوان “Calming Our Streets” است که توسط بخش مهندسی ترافیک کلورادو منتشر شده است:
www.springsgov.com/units/traffic/TCHandbook.pdf (English)
منابع و مآخذ
http://www.cityofkingston.ca/residents/transportation/streets/trafficcalming/speedhumps.asp
http://en.wikipedia.org/wiki/Speed_hump
http://en.wikipedia.org/wiki/Speed_bump
http://www.hermosabch.org/departments/publicworks/speedhump.html
