با توجه به تعهد بانک در صدور هر ضمانت نامه و احتمال پرداخت وجه ضمانت نامه به کارفرما ، در قبال هر ضمانت نامه وثایقی از مشتری دریافت می شود . این وثایق با توجه به نوع ضمانت نامه ، توانایی مالی ، اهلیت مشتری و تشخیص بانک در مورد هر مشتری و هر ضمانت نامه می تواند متفاوت باشد .
ضمانت نامه بانکی تعهدی است که بانک در قبال قرارداد متقاضی با کارفرما صادر می نماید و در صورت درخواست کارفرما به هر دلیل بانک وجه ضمانت نامه را بدون قید و شرط به کارفرما ” ذینفع “پرداخت می نماید ،انواع ضمانت نامه ها را می توان به شرح زیر مشخص نمود.
ضمانت نامه شرکت در مناقصه
معمولا ارگانهای دولتی و غیردولتی برای واگذاری پروژه های خود با پایین ترین قیمت به مجریان ، اقدام به برگزاری مناقصه می نمایند . لذا برای اطمینان از برگزاری صحیح مناقصه معمولا از شرکت کنندگان در مناقصه ، ضمانت نامه شرکت در مناقصه اخذ می نمایند این ضمانت نامه به سازمان برگزار کننده مناقصه اجازه می دهد در صورتیکه شرکت کننده در مناقصه به تعهدات خود عمل ننماید و از این بابت زیانی به دستگاه مناقصه گزار وارد گردد ، وجه ضمانت نامه را از بانک دریافت نماید .
ضمانت نامه شرکت در مزایده
معمولا بعضی از سازمان ها بر اساس ضوابط خود ، اقدام به فروش اموال منقول یا غیر منقول می نمایند . این سازمان ها برای جلوگیری از تضییع حقوق برگزار کننده مزایده و فروش اموال به بالا ترین قیمت ممکن ، مزایده برگزار می نمایند . این سازمانها ممکن است از شرکت کنندگان در مزایده ضمانت نامه ای تحت عنوان ضمانت نامه شرکت در مزایده اخذ نمایند تا در صورتیکه شرکت کننده در مزایده به تعهدات خود عمل ننماید وجه این ضمانت نامه را از بانک مربوطه مطالبه نمایند .
ضمانت نامه حسن اجرای تعهدات
پس از انجام مناقصه و تشخیص برنده مناقصه ممکن است ذینفع ضمانت نامه به منظور تضمین اجرای صحیح پروژه از طرف قرارداد خود ،درخواست ارائه این نوع ضمانت نامه را می نماید . لذا این نوع ضمانت نامه تا اجرای کامل قرارداد در اختیار کارفرما باقی میماند . اگر در هر مرحله از کار ، مجری طرح به تعهدات خود عمل نکرده و کارفرما از عملکرد او ناراضی باشد ، می تواند بابت خسارت خود وجه ضمانت نامه را از بانک مطالبه و دریافت نماید
ضمانت نامه پیش پرداخت
بعد از انعقاد قرارداد بین کارفرما و پیمانکار یا در هر مرحله ای از انجام کار با توافق طرفین ، ممکن است به منظور تجهیز کارگاه یا تقویت بنیه مالی پیمانکار درصدی از مبلغ قرارداد به صورت پیش پرداخت از طرف کارفرما به پیمانکار در قبال ارائه ضمانتنامه پرداخت نماید . معمولا در قبال این پیش پرداخت ضمانت نامه بانکی از طرف پیمانکار به کارفرما ارائه می شود که اصطلاحا ضمانت نامه پیش پرداخت نامیده می شود .
ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان
در هر مرحله با پیشرفت پروژه پیمانکار صورت وضعیت هزینه های انجام شده را برای کارفرما ارسال و با تائید کارفرما پس از کسر درصدی از هر صورت وضعیت به عنوان کسور وجه الضمان مابقی وجه آن را به پیمانکار پرداخت می نماید . پس از اتمام قرارداد پروژه به صورت تحویل موقت به کارفرما تحویل داده می شود تا در صورت تائید آن در مدتی معین ، درصد مکسوره مذکور فوق به پیمانکار پرداخت میشود . اگر در فاصله تحویل موقت تا تحویل قطعی پیمانکار بخواهد کسور وجه الضمان را از کارفرما دریافت کند . به درخواست پیمانکار ضمانت نامه بانکی به او ارائه میگردد . این نوع ضمانت نامه را استرداد کسور وجه الضمان می نامیم .
ضمانت نامه تعهد پرداخت
به موجب این ضمانت نامه بانک پرداخت بدهی یک متقاضی از انجام معامله یا کاری مشخص را تعهد می نماید و اگر بدهکار بدهی خود را به موقع به طلبکار پرداخت نکند، او میتواند مطالبات خود را به مبلغ مندرج در ضمانت نامه از بانک دریافت نماید.
ضمانت نامه گمرکی
ضمانتنامه گمرکی به منظور ترخیص کالا از گمرکات کشور و به نفع گمرک بابت حقوق و عوارض کالای وارداتی به تقاضای مشتریان از طرف بانک صادر و به گمرکات ارائه میگردد . در صورت تامین و یا عدم تامین وجه ضمانت نامه از طرف متقاضی ، بانک موظف میباشد در سررسید ضمانت نامه ، وجه ضمانت نامه را بحساب تعیین شده از طرف گمرک واریز نماید.
شرایط کلی و عمومی برای صدور ضمانت نامه ها در بانک
پس از آشنایی با انواع ضمانت نامه بانکی با شرایط کلی و عمومی برای صدور هر ضمانت نامه توسط بانک بشرح زیر اشاره می کنیم .
۱٫ متقاضی می باید اهلیت انجام مفاد قرارداد با کارفرما را داشته باشد
۲٫ نوع و مبلغ ضمانت نامه بایستی مشخص باشد .
۳٫ ذینفع ضمانت نامه باید معین باشد .
۴٫ نوع و مبلغ وثایق ضمانت نامه باید معلوم باشد.
۵٫ کارمزد ضمانت بر اساس تعرفه بانک مرکزی ج.ا.ا مشخص می گردد .
۶٫ مدت ضمانت نامه تعیین گردد .
سپرده نقدی ضمانت نامه ها
معمولا بانک درصدی از مبلغ هر ضمانت نامه را بعنوان سپرده نقدی از مشتری دریافت می کند . این مبلغ در بانک با توجه به وضعیت مالی ، شرایط هر مشتری و نوع ضمانت نامه تعیین می گردد . (البته سپرده نقدی به صورت امانی در اختیار بانک بوده و در زمان ابطال ضمانت نامه به مشتری مسترد می شود .)
کارمزد ضمانت نامه ها
بانک در قبال صدور هر ضمانت نامه کارمزدی را از مشتری دریافت می کند . این کارمزد بر اساس نوع ، مبلغ و مدت هر ضمانت نامه محاسبه و در هنگام صدور ضمانت نامه از مشتری اخذ می گردد .
وثایق ضمانت نامه ها
با توجه به تعهد بانک در صدور هر ضمانت نامه و احتمال پرداخت وجه ضمانت نامه به کارفرما ، در قبال هر ضمانت نامه وثایقی از مشتری دریافت می شود . این وثایق با توجه به نوع ضمانت نامه ، توانایی مالی ، اهلیت مشتری و تشخیص بانک در مورد هر مشتری و هر ضمانت نامه می تواند متفاوت باشد . وثایق ضمانت نامه ها در بانک می تواند یک یا ترکیبی از موارد زیر باشد :
۱٫ سفته تضمینی به میزان ۱۲۰% غیرنقدی ضمانت نامه ها به امضای متقاضی و پشت نویسی ضامن مورد قبول بانک
۲٫ ترهین وثیقه ملکی به میزان مورد نظر بانک با توجه به مبلغ ضمانت نامه و مبلغ سپرده نقدی .
۳٫ اوراق مشارکت معتبر .
۴٫ سپرده سرمایه گذاری بلند مدت بانکی .
۵٫ سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس .
۶٫ ضمانتنامه بانکی .
مقررات مربوط به ضمانت نامه
ویژگی های اصلی ضمانت نامه را می توان به صورت زیر مشخص نمود :
۱٫ در صورت تقاضای ضبط ضمانت نامه توسط کارفرما به هر دلیل و بدون هیچ قید و شرطی بانک موظف به پرداخت وجه ضمانت نامه می باشد .
۲٫ در صورت پرداخت وجه ضمانت نامه به کارفرما ، مشتری موظف به تامین وجه ضمانت نامه و خسارت بانک می باشد
۳٫ در مورد تمدید ضمانت نامه اگر در متن ضمانت نامه پیش بینی شده باشد طبق مندرجات ضمانت نامه عمل میشود اما اگر موضوع تمدید در متن ضمانت نامه ذکر نشود بر اساس توضیحات زیر عمل می شود .
۴٫ هرگاه درخواست تمدید از طرف متقاضی باشد بایستی حداقل ۱۰ روز قبل از تاریخ انقضا به بانک ارائه شود .
۵٫ ذینفع برای تمدید ضمانت نامه باید به متقاضی مراجعه نماید . اگر مستقیما به بانک مراجعه نمود ، بانک مراتب را به متقاضی اطلاع می دهد تا قبل از تاریخ انقضا موجبات تمدید را فراهم نماید .
۶٫ اگر با درخواست ذینفع ، متقاضی موجبات تمدید ضمانت نامه را قبل از سررسید فراهم نکند ، با درخواست ذینفع وجه ضمانت نامه بوسیله بانک به او پرداخت می شود .
شرایط لازم برای استفاده هر مشتری از ضمانت نامه ها
معمولا برای صدور ضمانت نامه بانکی ابتدا با تشکیل پرونده اعتباری ، وضعیت مشتری در بانک مورد بررسی کارشناسی قرار می گیرد . اگر در بررسیهای کارشناسی شرایط مورد نظر بانک احراز نماید به درخواست مشتری مبنی بر صدور ضمانت نامه پاسخ مثبت داده می شود . موارد حائز اهمیت در بررسی ها بشرح زیر خلاصه می شود :
۱٫ ضمانت نامه درخواستی متناسب با نوع فعالیت مشتری باشد .
۲٫ مشتری دارای قابلیت انجام کار باشد یعنی تجربه ، تخصص، توانایی و امکانات لازم برای انجام کار مربوطه را داشته باشد .
۳٫ مشتری امکان ارائه وثایق مورد نظر بانک را داشته باشد .
